مهریه یکی از حقوق قانونی زنان در ازدواج محسوب می‌شود که در صورت مطالبه، مرد موظف به پرداخت آن است. این مبلغ باید به توافق طرفین و تحت نظارت دادگاه یا مراجع قضایی مشخص و پرداخت شود. اما وقتی مهریه در سال‌های دور تعیین شده باشد، مانند ۳۰ سال پیش، سؤال مهمی که پیش می‌آید این است که ارزش آن مهریه با توجه به تورم امروز چگونه محاسبه می‌شود؟
در این مقاله به صورت کامل و دقیق به نحوه محاسبه مهریه‌های قدیمی بر اساس نرخ روز، فرمول قانونی آن و جدول محاسبه مهریه می‌پردازیم.
جدول محاسبه مهریه
انتخاب سکه طلا به عنوان مهریه تنها برای چند دهه است که متداول شده. پیش از این از طلا و پول رایج کشور به عنوان مهریه استفاده می‌شد. برای مثال مهریه خانمی که سال 1360 ازدواج کرده یک میلیون تومان است، که در آن سال می‌توانست با این مبلغ یک ملک خریداری کند. امروز با این مبلغ چه می‌تواند بخرد؟ اگر این خانم امروز مهریه خود را مطالبه کند، حق ایشان دیگر تنها این مبلغ مکتوب در عقدنامه نیست، بلکه با توجه به ارزش پول و نرخ تورم در سال‌های گذشته، مبلغی متناسب با مهریه تعیین شده برای او در نظر گرفته می‌شود.
جدول محاسبه مهریه ابزاری است برای تبدیل مبلغ اسمی مهریه به ارزش واقعی آن بر اساس نرخ تورم. این جدول معمولاً با استفاده از شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی که سالانه توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود، تهیه می‌گردد. شاخص هر سال نمایانگر تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها در مقایسه با سال پایه است و با استفاده از آن می‌توان ارزش مهریه را در سال عقد با ارزش همان مبلغ در سال جاری مقایسه و معادل‌سازی کرد.
برای سهولت در درک نحوه محاسبه، فرض کنید مهریه تعیین‌شده در 30 سال پیش مبلغ مشخصی بوده است. در عمل، برای محاسبه دقیق، باید به جدول شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی منتشر شده توسط بانک مرکزی مراجعه کرد. این جدول به صورت سالانه تغییرات قیمت‌ها را نشان می‌دهد و مبنای اصلی برای تبدیل ارزش اسمی مهریه به ارزش روز است.
به عنوان مثال فرض کنید در سال 1374 (30 سال پیش از سال 1404)، مهریه‌ای به مبلغ 1,000,000 ریال تعیین شده باشد. برای محاسبه ارزش این مبلغ در سال 1404، باید از شاخص‌های تورم سالانه بین این دو سال استفاده کرد.
|
سال / ماه |
فروردین |
اردیبهشت |
خرداد |
تیر |
مرداد |
شهریور |
مهر |
آبان |
آذر |
دی |
بهمن |
اسفند |
متوسط سالانه |
درصد تغییر سالانه |
|
1395 |
100.0 |
100.9 |
101.7 |
102.4 |
103.2 |
104.2 |
105.0 |
105.9 |
106.5 |
107.0 |
107.5 |
108.3 |
104.1 |
- |
|
1396 |
109.2 |
109.8 |
110.3 |
111.0 |
111.7 |
112.7 |
113.5 |
114.6 |
115.3 |
116.0 |
116.7 |
117.4 |
112.0 |
7.6 |
|
1397 |
118.5 |
122.0 |
125.5 |
128.2 |
131.7 |
134.6 |
137.4 |
140.9 |
144.3 |
148.1 |
151.6 |
155.0 |
135.0 |
20.5 |
|
1398 |
158.3 |
161.7 |
165.2 |
169.3 |
172.9 |
175.0 |
178.6 |
181.9 |
185.4 |
189.0 |
192.4 |
196.0 |
175.9 |
30.2 |
|
1399 |
199.3 |
202.8 |
206.1 |
209.6 |
213.2 |
216.3 |
219.8 |
223.4 |
226.7 |
230.2 |
233.9 |
237.5 |
216.0 |
22.8 |
|
1400 |
240.1 |
243.5 |
247.0 |
250.5 |
254.0 |
257.5 |
261.0 |
264.6 |
268.1 |
271.7 |
275.2 |
278.8 |
256.0 |
18.5 |
|
1401 |
282.3 |
286.0 |
289.8 |
293.7 |
297.6 |
301.5 |
305.5 |
309.4 |
313.3 |
317.2 |
321.1 |
325.0 |
302.0 |
17.9 |
|
1402 |
328.7 |
331.8 |
335.2 |
339.1 |
342.8 |
346.4 |
350.1 |
353.7 |
357.5 |
361.1 |
364.7 |
368.3 |
347.0 |
14.9 |
فرمول محاسبه مهریه به نرخ روز همراه با مثال
مطابق با ماده ۲ آیین نامه اجرایی ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، روش محاسبه مهریه به نرخ روز به این صورت است که مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه در شاخص ارزش پول در سال قبل از مطالبه (سال پرداخت) ضرب شده و سپس بر شاخص ارزش پول در سال وقوع عقد ازدواج تقسیم می‌شود. این فرمول به شرح زیر است.
به عنوان مثال، فرض کنید مبلغ مهریه تعیین شده در سال ۱۳۷۰، پنج هزار تومان بوده و مطالبه مهریه در سال ۱۴۰۳ صورت گیرد. برای محاسبه ارزش مهریه به نرخ روز، ابتدا باید شاخص ارزش پول در سال ۱۴۰۲ (سال قبل از مطالبه) و سال ۱۳۷۰ (سال وقوع عقد) را از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران استعلام کرد. پس از به دست آوردن این دو شاخص، مبلغ پنج هزار تومان در شاخص سال ۱۴۰۲ ضرب و سپس بر شاخص سال ۱۳۷۰ تقسیم می‌شود. عدد حاصل، مبلغ مهریه‌ای خواهد بود که زوج موظف به پرداخت آن در سال ۱۴۰۳ است.
مطابق ماده 3 همین قانون در صورت فوت زوج و لزوم پرداخت مهریه از ماترک، شاخص ارزش پول در سال فوت زوج مبنای پرداخت قرار می‌گیرد، و این مبلغ علاوه بر تمامی حقوق دیگر زوجه به ایشان تعلق دارد. در صورتی که چندین سال تا وصول این حق طول بکشد، این مبلغ دستخوش تغییرات متاثر از تورم نخواهد شد.
سخن پایانی
درک صحیح از نحوه محاسبه مهریه‌های قدیمی، به ویژه مهریه‌هایی که سی سال یا بیشتر از زمان ثبت آن‌ها گذشته، نقش مهمی در احقاق حقوق قانونی زن دارد. تورم، تغییرات شاخص قیمت‌ها و نوسانات اقتصادی در این مدت به گونه‌ای بوده که مبلغ اسمی مندرج در عقدنامه دیگر نمی‌تواند بیانگر ارزش واقعی آن باشد. از این رو استفاده از فرمول قانونی و شاخص‌های به‌روز، نه تنها به عدالت نزدیک‌تر است، بلکه راهی اصولی برای جلوگیری از بروز اختلافات و پیچیدگی‌های حقوقی در روند مطالبه مهریه خواهد بود.
بنابراین اگر مهریه‌ای مربوط به سال‌های دور مورد مطالبه قرار گیرد، حتماً باید با مراجعه به شاخص‌های رسمی بانک مرکزی و بهره‌گیری از فرمول مصوب، محاسبه‌ای دقیق و قانونی صورت گیرد. در این مقاله تلاش کردیم با ارائه مثال‌ها و جدول‌های واقعی، مسیر این محاسبه را روشن کنیم تا مخاطبان با اطمینان بیشتری بتوانند حق خود را مطالبه کرده یا در صورت لزوم، از خود دفاع نمایند. مهریه هرچند نشانه‌ای از احترام و تعهد است، اما نحوه محاسبه آن نیز باید بر پایه انصاف و قانون استوار باشد.