بررسی کامل مقررات ارز دیجیتال در ایران و جهان

جهان امروز شاهد گسترش اقتصاد با کمک ارزهای دیجیتال و تأثیر آن بر سیاست‌های اقتصادی و مالی کشورهای مختلف است. گسترش ارزهای دیجیتال در کشورهای مختلف با تعریف قانون مناسب محیط آن کشورها همراه بوده است. یکی از کشورهایی که در این زمینه تصمیم‌گیری و تعیین مقررات خود را اعلام کرده، ایران است. بررسی کامل مقررات ارز دیجیتال در این کشور، نه تنها به درک عمیق‌تر از روندها و تغییرات در داخل ایران کمک می‌کند، بلکه نقش این کشور در صحنه بین‌المللی ارزهای دیجیتال را هم به‌وضوح نشان می‌دهد.

مراحلی که قانون ارزهای دیجیتال در ایران طی کرد

در سال ۲۰۱۸، ایران به دلیل نگرانی‌های مربوط به پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم، تجارت و مالکیت ارزهای دیجیتال را ممنوع اعلام کرد. این ممنوعیت شامل تمامی مؤسسات مالی ایرانی مثل بانک‌ها، مؤسسات اعتباری و صرافی‌ها بود.

با این حال، در سال ۲۰۱۹، دولت ایران شروع به توجه به مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌های بین‌المللی و تلاش برای لغو این محدودیت‌ها کرد. از آن زمان، قانون ارز دیجیتال در ایران کمی تغییر کرده است و فضا بازتر شد است. به موجب قانون جدید مالکیت و استخراج ارزهای دیجیتال، مجاز اعلام شد، اما استفاده از رمزارزها به‌عنوان راهی برای پرداخت، خرید و فروش کالا، همچنان ممنوع باقی ماند.

در اواخر سال ۲۰۲۰، دولت ایران بار دیگر قوانین سخت‌گیرانه‌تری را برای شرکت‌های ارزهای دیجیتال وضع کرد. این تصمیم به دلیل افزایش قیمت ارزهای دیجیتال، سقوط بازار سهام و بورس ایران و افزایش تعداد بهترین کشورها برای ترید ارز دیجیتال گرفته شد

قوانین ارزهای دیجیتال در ایران

مصرف بالای برق، در ابتدا باعث ممنوعیت استفاده از دستگاه‌های ماینر در ایران شد، اما در سال ۱۳۹۸ استخراج ارز دیجیتال به واسطه آیین‌نامه اجرایی استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری شده، توسط معاون اول رئیس‌جمهور، قانونی اعلام شد.

طبق این آیین نامه، فعالان در حوزه استخراج رمزارز باید برای کسب مجوز از وزارت صمت اقدام کنند. در صورت تشخیص هر نوع فعالیت بدون مجوز، اشتراک برق واحد استخراج کننده قطع خواهد شد. دستگاه‌ها هم توسط نیروی انتظامی توقیف می‌شوند.

مجوز بهره‌برداری ماینینگ توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر می‌شود. در این پروانه موارد مختلفی قید می‌شوند. به طور مثال می‌توان از شناسه کسب‌وکار، ثبت دبیرخانه، گواهی امضا دفترخانه، شرایط استخراج ارز دیجیتال، فهرست فعالیت‌ها و پیش‌بینی سرمایه‌گذاری و ارزش دستگاه یاد کرد. جواز تأسیس هم فقط باید به نام یک نفر باشد.

مجوز استخراج فقط برای شرکت‌های سهامی خاص یا با مسئولیت محدو دصادر می‌شود. بر اساس ماده ۱۵ دستورالعمل صدور و بهره‌برداری رمزارزها، پروانه بهره‌برداری از استخراج ارز دیجیتال برای متقاضی، بعد از انجام اقدامات لازم جهت ظرفیت‌سنجی محل و بازدید فنی توسط کارشناسان وزارت صنعت، صادر می‌شود

قانون ارز دیجیتال در ایران

در چند سال اخیر، ارزهای دیجیتال به محبوبیت زیادی در جهان دست پیدا کرده‌اند. به همین دلیل، دولت‌ها هم در برابر ارزهای دیجیتال انعطاف‌پذیر شده‌اند.

در ایران هم در سال ۹۷، بانک مرکزی ضوابطی را در مورد ارزهای دیجیتال اعلام کرد. طبق این ضوابط، خرید و فروش ارزهای دیجیتال برای کاربران ایرانی ممنوع نیست. با این حال، استفاده از رمزارزها به‌عنوان یک روش پرداخت، ممنوع است. همچنین ارزهای رمزنگاری شده، فقط در صرافی‌های مجاز ارزدیجیتال قابل خرید و فروش و تبادل است. همچنین افراد و شرکت‌ها، می‌توانند نسبت به توسعه و عرضه کیف پول دیجیتال اقدام کنند.

همچنین طبق ماده ۲ قانون مجازات عمومی، هر فعل یا ترک فعلی که مطابق قانون مجازات یا مستلزم اقدامات تأمینی یا تربیتی باشد، جرم محسوب می‌شود. بنابراین در حال حاضر، خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران هیچ مجازاتی ندارد.

 قوانین استخراج ارزهای دیجیتال در ایران

مصرف زیاد دستگاه‌های ماینر، نهایتاً سبب ممنوعیت استفاده از این دستگاه‌ها در ایران شد. بعد به واسطه آیین نامه اجرایی استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری شده که توسط معاون اول رئیس جمهور اعلام شد، استخراج رمزارز را قانونی کرد، اما به جهت فعالیت کسب مجوز، ثبت شرکت و انجام بازرسی ضروری است. در غیر این صورت واحد نقض کننده قانون توقیف می‌شود.

 آیا داشتن دستگاه استخراج بیت کوین جرم است؟

با توجه به این‌که رویه قانونی مشخصی در قانون ایران برای استخراج بیت کوین تعریف شده است،‌ واحدهای استخراج کننده‌ای که رویه قانونی را طی کرده‌اند، می‌توانند فعالیت قانونی داشته باشند. مشروط بر این‌که دستگاه ماینر به صورت غیرقانونی وارد کشورد نشده باشد.

قانون صرافی ارز دیجیتال در ایران

شرایط و قوانین خاصی که در ایران برای صرافی‌ها وجود دارد، توسط بانک مرکزی تعریف شده است. بنا بر قوانین بانک مرکزی، هر صرافی یا پلتفرم خرید و فروش ارزدیجیتال باید در بانک مرکزی، هویت خود را به صورت کامل مشخص کنند.

• در این قوانین، ریسک تمامی معاملات انجام شده در این پلتفرم‌ها کاملاً با کاربر است.
• قوانین ارزی کشور است که تعیین کننده سقف تبدیل ریال به ارز دیجیتال، و ارز دیجیتال به ریال، است.
• بانک مرکزی، تصمیم گیرنده نوع رمز ارز قابل مبادله است.
• تمام صرافی‌ها باید اطلاعات مشتریان خود را به بانک مرکزی ارائه دهند.
• صرافی‌ها ملزم به رعایت کلیه قوانین مربوط به مبارزه با پولشویی و KYC هستند.
• لازم به ذکر است که بعد از جلسه هیئت دولت در شهریور سال ۱۴۰۱، ارزهای دیجیتال را می‌توان برای واردات کالا هم به کار برد.

فاطمی امین وزیر صمت در این مورد بیان داشت:

 «در طی این جلسه، استخراج ارزهای دیجیتال به تصویب رسید و این مصوبه که سال‌های قبل هم وجود داشت، مدتی متوقف شده بود و به واحدهای استخراج ارزهای دیجیتال، جواز تأسیس و پروانه بهره‌برداری داده نمی‌شد، اما با تحلیل موضوع رمزارز در دولت، بخشی از احکام آن به تصویب رسید و به شکل رسمی می‌توانیم به واحدهای مربوطه، جواز تأسیس و پروانه بهره‌برداری بدهیم. در چند هفته گذشته، نخستین محموله وارداتی با روش رمزارز در کشور تأمین مالی شد، از این پس می‌توانید از رمزارزها برای واردات استفاده کنید.»

قانون ارز دیجیتال در جهان

ارزهای دیجیتال بعد از ظهور و گسترش در نقاط مختلف جهان، به شیوه‌های مختلف برای درآمد زایی استفاده شده‌اند. مقبولیت عام در این گسترش، نقش مهمی داشته است. طوری که دولت‌ها با توجه به بازارهای فراهم شده با ارز دیجیتال، واکنش‌های مختلفی داشته‌اند. در بعضی کشورها، دستگاه‌های خودپرداز بیت کوین تعبیه شده است و تعداد این دستگاه‌ها به سرعت در حال افزایش است. در کل کشورهای مختلف رویه‌های مختلفی در این مورد داشته‌اند.

در ایالات متحده آمریکا، دو کمیته بورس و اوراق بهادار و کمیته کالا و تجارت به صورت فعال در مورد ارزهای دیجیتال قانون‌گذاری می‌کنند. در حال حاضر، خرید و فروش بیت کوین در آمریکا ممنوعیتی ندارد، اما تحت تأثیر قوانین ایالتی است. در بعضی ایالات آمریکا، سختگیری‌هایی وجود دارند.

در کانادا با رعایت قوانین مالیاتی، خرید و فروش ارز دیجیتال بلامانع است.

در استرالیا قوانین سختی وضع شده است. با این حال، تعداد زیادی خودپردازهای بیت کوین در این کشور موجود است. استرالیا یکی از کشورهای فعال برای وضع قوانین و تغییر آن متناسب با نیاز روز در زمینه ارز دیجیتال است.

یکی از کشورهایی که بسیار سریع ارزدیجیتال را پذیرفت، السالوادور بود. در این کشور، بیت کوین در مدت کوتاهی یک ارز قانونی شد. السالوادرو با تصویت قانون‌های مختلف، حتی در زمینه انتشار اوراق قرضه برای ارزدیجیتال هم، عملکرد سریع داشته است.

قوانین خرید و فروش و استخراج بیت کوین

لازم به ذکر است که هر چند خرید، فروش و استخراج بیت کوین در ایران جرم نیست، با توجه به ماهیت متغیر قانون، لازم است قبل از هر اقدامی نسبت به آگاهی از جزئیات قانون اقدامات جدی به عمل بیاید. همچنین نسبت به کسب مجوزهای لازم از وزارت صمت اقدام شود.

در سایر کشورها قانون‌های متفاوتی حاکم است. در بعضی کشورها، علاقه‌مندان می‌توانند نسبت به خرید، فروش و استخراج بیت کوین اقدام کنند. ژاپن کشوری است که در این مورد مثال زدنی است. در ژاپن، بیت کوین یک دارایی قانونی و تحت حمایت قانون و خدمات پرداخت است. در عین حال کشوری مثل بولیوی، هر گونه فعالیت در حوزه بیت کوین را از سال ۲۰۱۴ ممنون کرده است. در این کشور نمی‌توان از ارزی به جز ارز صادر شده توسط دولت استفاده کرد.

آیا خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران قانونی خواهد شد؟

ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر به‌سرعت در حال رشد و توسعه هستند. این ارزها به‌دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود مثل غیرمتمرکز بودن، امنیت بالا و قابلیت حمل آسان، پتانسیل ایجاد تحولی بزرگ در اقتصاد جهانی را دارند. در ایران هم، ارزهای دیجیتال به‌سرعت در حال محبوب شدن هستند. طبق گزارش‌ها، حجم معاملات ارزهای دیجیتال در ایران، در سال‌های اخیر به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است.

با توجه به این روند رو به رشد، می‌توان انتظار داشت که آینده ارزهای دیجیتال در ایران روشن باشد. به‌احتمال زیاد، دولت ایران در آینده‌ای نزدیک، قوانین و مقررات مشخصی را در مورد ارزهای دیجیتال وضع خواهد کرد. این قانون‌گذاری به حفاظت از دارایی کاربران ارز دیجیتال و ایجاد فضایی مناسب برای توسعه این ارزها در ایران کمک خواهد کرد.

با توجه به روند رو به رشد پذیرش ارزهای دیجیتال در ایران، می‌توان انتظار داشت که دولت ایران در سال‌های آینده، قوانین و مقررات مشخصی را در مورد ارزهای دیجیتال وضع خواهد کرد. البته زمان دقیق قانونی شدن ارزهای دیجیتال در ایران، هنوز مشخص نیست، اما با توجه به اقدامات اخیر دولت ایران مثل تصویب قانون بهره‌برداری و استخراج ارزهای دیجیتال، می‌توان گفت که این امر دور از انتظار نیست.

به‌طور کلی، آینده ارزهای دیجیتال در ایران روشن است. با توجه به روند رو به رشد پذیرش این ارزها در جهان و اقدامات اخیر دولت ایران، انتظار داریم که ارزهای دیجیتال در آینده‌ای نزدیک، نقش مهم‌تری در اقتصاد ایران ایفا کنند.