برای خیلی از افراد جای سوال است که تفاوت بین چک و برات و حواله در چیست؟ آیا این سه کاغذ کاملاً مشابه هم هستند یا با همدیگر تفاوت‌هایی دارند؟ اگر شما هم از چک و برات یا حواله استفاده کرده باشید، مطمئناً تفاوت آن‌ها را می‌دانید. در این مقاله قصد داریم برای شما همراهان همیشگی اسناد تجاری برات، حواله و چک را جداگانه تعریف کنیم و تفاوت‌های‌شان را عنوان کنیم تا به راحتی از همدیگر تشخیص‌شان دهیم.
برات یا حواله چیست؟
واژه و خاستگاه اصلی کلمه برات از زبان فارسی گرفته شده و به معنای حواله است. برات یعنی آن‌که هر آن چیزی که در این سند نوشته شده است برای تو خواهد شد. در واقع می‌توانیم برات را به فارسی امروزی به برای تو هم ترجمه کنیم. برات در واقع یک سند تجاری است که بر اساس آن یک نفر طلبکار از یک نفر بدهکار درخواست می‌کند که مبلغ مشخصی را به نفر ثالثی در آینده مشخصی بپردازد. در مورد برات، سه نفر حضور دارند که عبارتند از برات کش یا همان شخص صادرکننده برات؛ برات گیر یا همان کسی که ملزم به پرداخت وجه برات است و دارنده برات یا همان کسی که مبلغ برات در وجه او پرداخت می‌شود.
حواله از کجا آمده است؟
حواله در واقع یک ابزار مالی است و بعضی از تاریخ نویسان معتقدند که تاجران عرب بزرگترین گروهی بودند که برای اولین بار از این ابزار مالی استفاده می‌کردند؛ و با گسترش فعالیت تاجران عرب با سایر ملل از جمله اروپایی‌ها، آن‌ها هم شروع به استفاده از حواله در معامله‌های میان خودشان کردند.
سیستم حواله این طور است که یک تاجر قبل از شروع به حرکت نزد یکی از افرادی که در زنجیره حواله قرار داشت در محل سکونت آن تاجر زندگی می‌کرد؛ می‌رفت و به اندازه پولی که در مقصد نیاز داشت به او سکه یا پول می‌پرداخت. آن فرد هم روی یک برگ، نامه‌ای را به فردی که در این زنجیره بود و در مقصد مورد نظر تاجر سکونت داشت می‌نوشت. مثلاً همکار محترم شهر فلان تاجر، ۵۰۰ سکه به من داده است. در ازای دریافت این نامه، 500 سکه به او بدهید؛ تاجر هم این نامه را بعد از رسیدن به مقصد به فرد مورد نظر می‌داد و پولش را دریافت می‌کرد. لازم به ذکر است که تاجر باید مقداری پول به عنوان کارمزد به افراد این زنجیره می‌پرداخت.
آیا حواله و برات با هم فرق دارند؟
در واقع می‌توان گفت که واژه فارسی حواله همان کلمه برات است و هر دوی آن‌ها یکی هستند. برات از حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در ایران به وجود آمده است. در نتیجه می‌توان گفت که ادعای آن‌که تاجران عرب مخترع حواله یا برات هستند کاملاً دور از انصاف است. برای اثبات این مسئله می‌توانیم به ادبیات کهن ایرانی رجوع کنیم که در آنجا ضرب المثل‌های خاص و جالبی را در مورد حواله یا برات می‌بینیم که نشان از آن دارد که حواله یا برات برای ایرانیان است؛ از آن جمله می‌توانیم به حواله سر خرمن، حواله روی یخ نوشتن یا براتش را روی یخ نوشتن، خدا روزیت را جای دیگه‌ای حواله کنه، به خدا حوالت کردم و...اشاره کنیم.
با مزایای حواله یا برات آشنا شوید
شاید برای‌تان جای سوال باشد که آیا فقط محافظت از پول مزیت حواله یا برات است یا موارد دیگری هم جزء مزایای برات هستند. از مهمترین مزیت‌های برات یا حواله می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:
- عدم نیاز به جابجایی مستقیم پول
- افزایش امنیت در معاملات
- راحتی کار معامله برای هر دو طرف
- نگهداری راحت‌تر برات یا حواله نسبت به حمل پول نقد
البته حواله یا برات مشکلاتی را هم دارد از آن جمله می‌توانیم به شفاف نبودن سیستم حواله‌ها اشاره کنیم. به عنوان مثال کسی که حتی یک ریال ندارد، می‌تواند حواله‌های گرانی را در اختیار سایرین قرار دهد و این کار نوعی کلاهبرداری است و باعث از بین رفتن اعتبار شخص صادر کننده حواله می‌شود. از طرف دیگر امنیت زیادی در حواله‌ها وجود ندارد و صرف نظر از نکات مثبت آن، نکات منفی‌ای مثل موارد زیر دارد.
- پیدایش حواله‌های تقلبی
- کاهش ارزش واقعی حواله در طول زمان
- انتشار حواله‌های بدن پشتوانه
جایگاه حواله در اقتصاد جهان
حواله‌ها از مهمترین ابزارهای پرداختی در اقتصاد جهان است و برای انتقال وجه از یک کشور به کشور دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما متأسفانه در هیچ سیستم مالی دولتی ثبت نمی‌شوند و از طریق نهادهای دولتی قابل ردگیری نیستند. از حواله ها علاوه بر تجارت در مهاجرت افراد از یک کشور به کشور دیگر استفاده می‌شود.
برات چه تفاوتی با چک و سفته دارد؟
شاید برای‌تان سوال است که بین این‌ها چه تفاوت‌هایی وجود دارد؟ در واقع برای استفاده از چک شما باید حتماً دسته چکی داشته باشید و برای داشتن دسته چک حتماً باید مبلغی را در بانکی به صورت سپرده‌گذاری سرمایه‌گذاری کرده باشید و بعد از آن می‌توانید از چک استفاده کنید، اما بدون آن‌که پولی را در بانک خاصی به عنوان سپرده سرمایه‌گذاری کرده باشید، این امکان را دارید که از سفته یا برات استفاده کنید و در آینده به معادل ارزشی که روی آن نوشتید، پول نقد تهیه کنید.
در واقع می‌توان گفت چک ابزاری برای پرداخت پول در زمان بسیار نزدیک و نامشخص است، در صورتی که برات این چنین نیست و ابزاری برای پرداخت در آینده‌ای مشخص و معین است. نوشتن برات در وجه حامل ممکن نیست، اما کشیدن چک در وجه حامل مانعی ندارد. از طرف دیگر شخص پرداخت کننده وجه در مورد چک، تنها و تنها بانک است، اما در مورد برات، شخص پرداخت کننده هر فرد حقیقی یا حقوقی را شامل می‌شود.
اعتبار اسنادی چه تفاوتی با حواله دارند؟
LC یا اعتبار اسنادی در واقع سندی است که بیشتر در معاملات بسیار بزرگ بین‌المللی از آن استفاده می‌شود. در این معاملات بانکی به عنوان یک حواله دار امین به فروشنده تضمین می‌دهد که پولش را دریافت کند و بعد از آن‌که خریدار جنس را تحویل گرفت، فروشنده می‌تواند پولش را دریافت کند. به عبارتی می‌توان گفت که اعتبار اسنادی همان حواله است، اما بانک عامل نمی‌تواند جلوی کلاهبرداری‌های فروشنده را بگیرد. مثلاً فروشنده می‌تواند کالای بی‌کیفیتی را به خریدار تحویل دهد و او را دچار مشکل کند یا اگر بین دو کشور مشکلی رخ دهد، پول در بانک بلوکه می‌شود.